შრომითი მიგრაციის შესახებ კანონის ძირითადი ცვლილებების მიმოხილვა
3 minute read
სექტემბერი 2025
Written by: Yoelena Tkebuchava
Summary
Explore More Articles
Share this Article
შესავალი
აღნიშნული დოკუმენტი მომზადებულია Orson–ის მიერ და წარმოადგენს „შრომითი მიგრაციის შესახებ“ კანონში საქართველოს მთავრობის ინიციატივით შეტანილი და საქართველოს პარლამენტში 2025 წლის ივნისში წარდგენილი ცვლილებების (საკანონმდებლო პროექტი №07-3/69/11, იხ. parliament.ge) დეტალურ მიმოხილვას. აღნიშნული საკანონმდებლო ცვლილებები ძალაში ეტაპობრივად შევა 2026 წლიდან და არსებითად აფართოებს საიმიგრაციო რეგულაციების მოქმედების სფეროს საქართველოში.
ცვლილებები ახლებურად განსაზღვრავს უცხოელთა დასაქმებისა და თვითდასაქმების სამართლებრივ ჩარჩოს, შემოაქვს „თვითდასაქმებული უცხოელის“ ცნება, ამკვიდრებს მკაფიო პროცედურულ მოთხოვნებს შრომითი საქმიანობის ნებართვისა და ბინადრობის ნებართვის მისაღებად და აწესებს უფრო მკაცრ პასუხისმგებლობას როგორც კომპანიებისთვის, ისე ფიზიკური პირებისთვის. გარდა ამისა, რეფორმა მნიშვნელოვნად აფართოებს შრომის ინსპექციის უფლებამოსილებას და აძლიერებს ადმინისტრაციული სანქციების მექანიზმებს.
მიმოხილვის მიზანია, კომპანიებსა და ინვესტორებს მიაწოდოს სრული ინფორმაცია დაგეგმილი ცვლილებების, მათი სამართლებრივი შედეგებისა და პრაქტიკაში შესაძლო რისკების შესახებ, რათა საქართველოში მოქმედი კომპანიები და უცხოელი პირები, რომლებიც შრომით ან სამეწარმეო საქმიანობაში არიან ჩართული, დროულად უზრუნველყონ შესაბამისობა ახალ სამართლებრივ მოთხოვნებთან.
კანონის მოქმედების სფეროს გაფართოება
ცვლილებები მნიშვნელოვნად აფართოებს კანონის მოქმედებას, რომელიც ვრცელდება თვითდასაქმებულ პირებზეც. შემოიღეს ახალი ცნება – „თვითდასაქმებული უცხოელი“, რომელიც განისაზღვრება შემდეგნაირად:
უცხოელი, რომელსაც არ გააჩნია საქართველოში მუდმივი ბინადრობის ნებართვა და რომელიც ახორციელებს შრომით საქმიანობას საქართველოში, მათ შორის ვაჭრობას, მომსახურებას ან სხვა ტიპის საქმიანობას, არის პარტნიორი, დამოუკიდებელი კონტრაქტორი ან სხვაგვარად ჩართული სამეწარმეო/შრომით საქმიანობაში, რომლის მიზანიც ფინანსური სარგებლის მიღებაა (მუხლი 3.გ2).
აღნიშნული განმარტება ზედმეტად ფართო და ბუნდოვანია. გაურკვეველია, რას გულისხმობს „პარტნიორი“ – აქციონერს, ბიზნესპარტნიორს თუ სხვა. ასევე ბუნდოვანია, ვინ შეიძლება ჩაითვალოს პირად, რომელიც „სხვაგვარად არის ჩართული სამეწარმეო/შრომით საქმიანობაში“. შესაძლოა აქ მოხვდნენ კომპანიების დირექტორები, სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები და აქციონერებიც. შესაბამისად, განმარტებას ესაჭიროება დამატებითი დაზუსტება.
კანონის მოქმედების სფეროს წინააღმდეგობრივი დათქმა
მუხლი 1(2) ავრცელებს კანონის მოქმედებას იმ უცხოელზეც, რომელსაც არ აქვს მუდმივი ბინადრობის ნებართვა და საქართველოში ახორციელებს შრომით საქმიანობას ფინანსური სარგებლის მისაღებად. აღნიშნული მიდგომა წინააღმდეგობაში მოდის შრომითი ურთიერთობის კლასიკურ განმარტებასთან (შრომის კოდექსის ჩათვლით) და ეწინააღმდეგება გაფართოებულ მიდგომას, რომელიც მოიცავს თვითდასაქმებულსაც. შედეგად, ნორმა წარმოშობს ბუნდოვანებას და იძლევა ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას.
შრომითი საქმიანობის უფლების პრობლემური დეფინიცია
ახალი დეფინიცია მოიცავს როგორც დამოუკიდებელ სამეწარმეო საქმიანობას, ისე საზღვარგარეთიდან დისტანციურად შესრულებულ შრომას საქართველოს დამსაქმებლისთვის. ასევე, „შრომითი მიგრანტის“ განმარტებაც მოიცავს მსგავს შემთხვევებს. ბუნდოვანია და დაუდასტურებელია, რატომ ექცევა დისტანციური ან დამოუკიდებელი სამეწარმეო საქმიანობა საიმიგრაციო კანონმდებლობის მოქმედების სფეროში.
შრომითი საქმიანობის ნებართვისა და ვიზის/ბინადრობის ნებართვის მოთხოვნა
მუხლი 133 განსაზღვრავს, რომ შრომითი მიგრანტის დასაქმება და თვითდასაქმებული უცხოელის საქმიანობა საქართველოში დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ პირი ფლობს შრომითი საქმიანობის ნებართვას და D1 კატეგორიის ვიზას ან შესაბამის ბინადრობის ნებართვას.
მუხლი 137.1.b აწესებს, რომ თვითდასაქმებული უცხოელის მიერ საქართველოს 6 თვეზე მეტით დატოვება იწვევს შრომითი საქმიანობის უფლების შეწყვეტას.
ეს პრაქტიკაში ქმნის სირთულეს – პირები, რომლებიც საქართველოში ჩამოდიან წელიწადში რამდენიმე ვიზიტით, იძულებული იქნებიან ყოველ ვიზიტზე თავიდან მოიპოვონ ნებართვა. ეს განსაკუთრებით ეხება დირექტორებს, სამეთვალყურეო საბჭოს წევრებს და აქციონერებს, რომლებიც ხშირად საქმიანობენ ქვეყნის ფარგლებს გარეთ.
საჭიროა კანონმა ერთმნიშვნელოვნად დააზუსტოს:
- (1) დირექტორები, სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები და აქციონერები არ განიხილებიან „თვითდასაქმებულ უცხოელებად“;
- (2) დისტანციურად მომუშავე პირებს, რომლებიც საქართველოში იშვიათად ჩამოდიან, არ ეხებათ ეს ვალდებულება;
- (3) განისაზღვროს ვიზიტების სიხშირე და ხანგრძლივობა, რომელიც წარმოშობს შესაბამის მოთხოვნას.
ვიზისა და ბინადრობის ნებართვის მოთხოვნის ვადები
მუხლი 135.1 ადგენს:
- (ა) თუ შრომითი მიგრანტი საქართველოს გარეთ იმყოფება, ნებართვის მიღებიდან 30 დღეში უნდა მიმართოს D1 კატეგორიის ვიზისთვის;
- (ბ) თუ საქართველოში იმყოფება, 10 დღეში უნდა მიმართოს შრომითი ან IT ბინადრობის ნებართვის მისაღებად.
ეს მოთხოვნა პრობლემურია, რადგან ავალდებულებს ვიზალიბერალიზაციის ქვეყნების მოქალაქეებსაც, რომლებიც უფლების მქონე არიან უვიზოდ შემოსვლის.
შრომითი საქმიანობის ნებართვაზე უარის გასაჩივრება
მუხლი 135(9) ითვალისწინებს გასაჩივრებას, თუმცა საჩივრის შეტანა არ აჩერებს ვალდებულებას საქართველოს დატოვებისა ან გაძევების პროცესს. შედეგად, სასამართლო კონტროლი პრაქტიკულად შეუძლებელია და გასაჩივრება რეალურ შედეგს ვერ იძლევა.
შრომის ინსპექციის მანდატის გაფართოება
ცვლილებები მნიშვნელოვნად ზრდის შრომის ინსპექციის უფლებამოსილებას, რომელიც ვრცელდება არა მხოლოდ შრომით ურთიერთობებზე, არამედ ვაჭრობასა და მომსახურებაზე, კონტრაქტორებსა და კომპანიების უცხოელ დირექტორებზეც. ეს სცილდება საერთაშორისო სტანდარტებით დადგენილ ჩარჩოებს.
მომსახურების ორგანიზატორის დაჯარიმების რისკი
მუხლი 161 ითვალისწინებს, რომ თუ შრომითი მიგრანტი მუშაობს ნებართვის გარეშე, მომსახურების ორგანიზატორი დაჯარიმდება 2 000 ლარით თითოეულ შემთხვევაში.
„მომსახურების ორგანიზატორი“ ფართოდ განისაზღვრება და შესაძლოა მოიცავდეს ნებისმიერ ფიზიკურ თუ იურიდიულ პირს. შედეგად, სანქციის რისკი არსებობს მაშინაც კი, როცა დამკვეთს არ აქვს ინფორმაცია პირის უცხო ქვეყნის მოქალაქეობასა და მის სამართლებრივ სტატუსზე. ეს ნორმა უარყოფითად მოქმედებს სამოქალაქო ბრუნვაზე და მთლიანად ბიზნესგარემოზე.
ინსპექციის პროცედურები
მუხლი 14(2) ავალდებულებს ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს, შრომის ინსპექციის მოთხოვნის შემთხვევაში, მიაწოდონ ნებისმიერი დოკუმენტი, მათ შორის პროფესიული საიდუმლო ან პერსონალური მონაცემები. ინსპექტორს უფლება აქვს შევიდეს სამუშაო სივრცეში წინასწარი შეტყობინების გარეშე, ამოიღოს ან დალუქოს დოკუმენტები და ნივთები.
გაფართოებული მოქმედების პირობებში ეს უფლებამოსილება ვრცელდება არა მხოლოდ შრომით ურთიერთობებზე, არამედ სამეწარმეო და კონტრაქტურ ურთიერთობებზე, რაც წარმოშობს უპრეცედენტო ინტერვენციას.
